Những năm gần đây, việc review (đánh giá, nhận xét) mỹ phẩm đang dần trở nên phổ biến hơn trong thời đại phát triển công nghệ. Những người có sức ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội (KOL) một phần đang dần trở thành những Reviewer để đưa ra những ý kiến cá nhân về chất lượng mỹ phẩm đến với người xem. Tuy nhiên, những bình luận dù tích cực hay tiêu cực đều có thể gây ảnh hưởng đến doanh thu và uy tín của các nhãn hàng. Để làm rõ mức độ ảnh hưởng cũng như các trách nhiệm pháp lý liên quan, Capable Counsel đưa đến bạn đọc góc nhìn cụ thể hơn trong bài viết dưới đây.
Căn cứ pháp lý:
- Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng số 59/2010/QH12 do Quốc hội ban hành ngày 17 tháng 11 năm 2010 (“Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010”)
- Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 do Quốc hội ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2015 (“Bộ luật Dân sự 2015”)
- Nghị định số 14/2022/NĐ-CP do Chính phủ ban hành ngày 27 tháng 01 năm 2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định số 15/2020/NĐ-CP và nghị định số 119/2020/NĐ-CP (“Nghị định 14/2022/NĐ-CP”)
- Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015 (“Bộ luật Hình sự 2015”)
1. Mục đích của review
Review là một dạng đánh giá sản phẩm hoặc dịch vụ, nêu ra quan điểm cá nhân về trải nghiệm sản phẩm/dịch vụ ấy – người thực hiện việc review sẽ trải nghiệm các sản phẩm/ dịch vụ và đưa ra những đánh giá dựa trên góc nhìn cá nhân. Mục đích của hoạt động review là việc cung cấp các thông tin về sản phẩm, dịch vụ đến với nhiều người.
2. Quyền review sản phẩm
Xét trên phương diện pháp lý, người thực hiện việc review cũng chính là người tiêu dùng. Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010 thì người tiêu dùng là người mua, sử dụng hàng hóa, dịch vụ cho mục đích tiêu dùng, sinh hoạt của cá nhân, gia đình, tổ chức. Theo quy định tại Điều 8 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010 thì người tiêu dùng được bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe, quyền, lợi ích hợp pháp khác khi tham gia giao dịch, sử dụng hàng hóa do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa cung cấp. Khi có vấn đề về sản phẩm/dịch vụ mà mình đang sử dụng, người tiêu dùng có thể “Góp ý kiến với tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ về giá cả, chất lượng hàng hóa, dịch vụ, phong cách phục vụ, phương thức giao dịch và nội dung khác liên quan đến giao dịch giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ” hoặc “Khiếu nại, tố cáo, khởi kiện hoặc đề nghị tổ chức xã hội khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan”.
Người tiêu dùng cũng có thể đưa ra những quan điểm cá nhân về sản phẩm/dịch vụ ấy. Hiện nay, pháp luật chưa có quy định nào cấm các hành vi đánh giá sản phẩm hay chia sẻ những trải nghiệm của bản thân khi sử dụng một sản phẩm hay dịch vụ nào đó – bởi việc nêu lên ý kiến của bản thân còn được pháp luật ghi nhận là quyền tự do ngôn luận của công dân được Hiến pháp ghi nhận. Tuy nhiên, vẫn cần nên có sự thận trọng trong việc đưa ra ý kiến cá nhân vì việc đánh giá này là dựa trên trải nghiệm cá nhân nhưng có thể ảnh hưởng đến uy tín, danh dự, doanh thu, v.v của nhà sản xuất, nhà cung cấp và/hoặc tổ chức kinh doanh.
3. Các trách nhiệm pháp lý có thể xảy ra nếu review sai sự thật
- Bị khởi kiện dân sự và phải bồi thường thiệt hại cho bên tổ chức/cá nhân bị ảnh hưởng nếu có
Theo đó tại Điều 34 và Điều 592 của Bộ luật Dân sự 2015, tổ chức/cá nhân bị ảnh hưởng uy tín vì những thông tin không chính thống hoặc sai sự thật có các quyền sau:
+ Yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình.
+ Thông tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân/tổ chức được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng nào thì phải được gỡ bỏ, cải chính bằng chính phương tiện thông tin đại chúng đó. Nếu thông tin này được cơ quan, tổ chức, cá nhân cất giữ thì phải được hủy bỏ.
+ Cá nhân/Tổ chức bị thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín thì ngoài quyền yêu cầu bác bỏ thông tin đó còn có quyền yêu cầu người đưa ra thông tin xin lỗi, cải chính công khai
+ Yêu cầu bồi thường thiệt hại phát sinh nếu có
- Bị xử phạt về vi phạm hành chính
Theo Khoản 1 Điều 37 Nghị định 14/2022/NĐ-CP hành vi cung cấp thông tin sai sự thật có thể bị xử phạt về vi phạm hành chính như phạt tiền, gỡ bỏ và buộc cải chính công khai.
- Bị khởi kiện dân sự hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Người review sai sự thật có thể bị khởi kiện dân sự hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 156 Bộ luật Hình sự về tội vu khống, hoặc Điều 331 Bộ luật Hình sự về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
4. Nguyên tắc chung đảm bảo an toàn khi review sản phẩm
Nếu đứng dưới góc độ là một người review khi đánh giá không tốt về một sản phẩm mà bài viết/video ấy có mức độ phổ biến cao thì có thể dẫn đến hậu quả là bị nhãn hàng ấy kiện vì có thể gây giảm doanh số bán hàng, giảm thu nhập hoặc gây ảnh hưởng danh tiếng của nhãn hàng đó (dù bên phía review có đúng hay sai).
Khi bắt đầu review một sản phẩm nào đó, chúng ta cần phải lưu ý về các vấn đề:
– Cung cấp đầy đủ về thông tin sản phẩm: nguồn gốc xuất xứ, thành phần, công dụng, sản có được đăng ký chưa, v.v. Sản phẩm này phù hợp với ai và không phù hợp cho đối tượng nào. Liệt kê ra danh sách ngắn về ưu điểm, nhược điểm của sản phẩm, kèm theo hình ảnh thực tế
– Kiểm tra thông tin trước khi đưa ra những nhận định, đánh giá, tránh thông tin sai lệch gây hiểu lầm: Thông tin mà người review đưa ra trong video cần đảm bảo về tính chính xác, trung thực và không gây hiểu lầm cho người xem. Trường hợp người review khiến cho người xem hiểu lầm về công dụng cũng như chất lượng của sản phẩm có thể dẫn tới thiệt hại về tiền bạc đối với nhãn hàng hoặc những người liên kết với nhãn hàng đó. Từ đó, nhãn hàng/nhà sản xuất và những cá nhân, tổ chức liên kết với nhãn hiệu có thể yêu cầu bồi thường về tiền bạc cho bất kỳ thiệt hại nào của họ do việc tuyên bố của người review gây ra.
– Tránh/hạn chế với các tuyên bố tiêu cực đối với sản phẩm: Những tuyên bố tiêu cực đối với sản phẩm có thể đối mặt với một số vấn đề pháp lý như: các vụ kiện giữa các nhãn hàng và người review hoặc giữa KOL (người có sức ảnh hưởng) liên kết với nhãn hàng và người review và bị buộc tội khi đã gây tổn hại đến danh tiếng của nhãn hàng
– Minh bạch: Trong trường hợp review nhận được tiền bồi thường hoặc bất kỳ một khoản chi phí nào từ nhãn hàng/nhà sản xuất/nhà cung cấp thì cần tiết lộ trong video. Tính minh bạch sẽ tạo nên sự uy tín đối với kênh và tránh những ý kiến thiên vị đối với nhãn hàng/nhà sản xuất/nhà cung cấp.
– Copyright – bản quyền: những hình ảnh, âm nhạc hoặc nội dung sử dụng trong video cần được đảm bảo là bản gốc hoặc được phép sử dụng với tác giả sở hữu bản quyền. Nhãn hàng/nhà sản xuất/nhà cung cấp có thể dựa vào những nhân tố trên để “gắn cờ” (report) video với TikTok khiến video bị gỡ ra khỏi nền tảng.
– Tuyên bố về sức khỏe và an toàn của sản phẩm: khi đưa ra những tuyên bố này trên video thì cần đưa ra bằng chứng khoa học về tuyên bố trên. Đối với việc review, người review không được chỉ dựa vào những review trước đó của những người review khác mà phải nghiên cứu và đánh giá về bảng thành phần cũng như phần trăm của các thành phần đó có gây ảnh hưởng gì đến người sử dụng hay không? Đưa ra bảng thành phần cụ thể, tham khảo các chỉ số của các chuyên gia về mỹ phẩm hoặc bác sĩ chuyên ngành về các thành phần, chỉ số, hàm lượng của thành phần ấy có ảnh hưởng như thế nào khi sử dụng. Nếu đưa ra được bằng chứng cụ thể càng tốt như đưa ra tin nhắn về lời giải đáp hay đoạn ghi âm, ghi hình giải đáp vấn đề ấy, bảng xét nghiệm thành phần có đúng như mô tả của sản phẩm không.
– Phải có đội ngũ test sản phẩm: vì mức độ phù hợp của sản phẩm đối với người tiêu dùng sẽ tuỳ thuộc vào cơ địa của từng người. Thêm vào đó, nếu sản phẩm này ảnh hưởng xấu đến hầu hết các người tham gia trải nghiệm thì cần phải có những bằng chứng cụ thể, rõ ràng. Một khi có những hiện tượng xấu xảy ra trên cơ thể (môi) như thâm môi hay nổi mụn trên môi, tình trạng da mặt xấu đi thì cần đi đến các nơi khám chữa bệnh tìm ra nguyên nhân cụ thể, nếu là do dùng son hay mỹ phẩm ấy gây ra thì cần đưa ra các bằng chứng xét nghiệm, các đánh giá của bác sĩ khám chữa bệnh về vấn đề kích ứng này.
– Thêm vào đó, cần đưa ra ý kiến bên thứ 3: không chỉ tham khảo ý kiến của bác sĩ, các chuyên gia về mỹ phẩm, bản thân người review và đội ngũ thử nghiệm sản phẩm mà còn có những người tiêu dùng khác. Có thể tìm kiếm, tham khảo trên các website, các nhóm Facebook, diễn đàn, hội nhóm,… tìm hiểu xem có nhiều người mua sản phẩm sử dụng và gặp vấn đề như mình không. Nếu có thì sẽ liên hệ và tham khảo về quá trình sử dụng của họ, các hình ảnh chứng thực đã mua, sử dụng, trước và sau khi sử dụng sản phẩm. Như thế mới có một cái nhìn mang tính khách quan nhất.
– Để an toàn hơn, có thể tìm hiểu đưa ra những sản phẩm khác của nhãn hàng ấy mà mình cảm thấy dùng hiệu quả (nếu có). Bởi vì việc ấy sẽ làm cho nhãn hàng/nhà sản xuất cảm thấy bên phía review là khách quan, công tâm, bên cạnh việc đánh giá không tốt thì còn tìm hiểu xem các sản phẩm nào chất lượng, an toàn, có thể sử dụng được. Ví như trong trường hợp phía bên nhãn hàng/ nhà sản xuất liên hệ với mình về việc các bài review đánh giá không cao về sản phẩm của người review làm ảnh hưởng đến doanh thu nhãn hàng/nhà sản xuất thì mình có thể giải thích rằng những đánh giá, review dựa trên chính sự kiểm nghiệm của một số người tiêu dùng Việt Nam. Thêm vào đó, bên phía người review không phải là đánh giá không tốt về tất cả các sản phẩm mà còn có gợi ý về những sản phẩm khác “có khen có chê” nên việc giảm doanh thu bên ấy không liên quan đến các bài review bên mình, v.v
– Ngoài ra, người review cũng nên lưu ý về các chính sách của nền tảng xã hội mà mình tham gia (Facebook, Youtube, Tiktok, v.v) về cách thức đưa thông tin review sản phẩm. Ví dụ Tiktok có quy định về Chính sách chống lại các tuyên bố phỉ báng (defamatory statements) được nêu trong Community Policy của TikTok: “Tiktok nghiêm cấm các nội dung làm mất uy tín, quấy rối, đe doạ hoặc thù hận đối với cá nhân hoặc một nhóm,….”. Theo đó, nội dung trong video của người review có thể bị nhãn hàng/nhà sản xuất yêu cầu Tiktok gắn cờ hoặc xoá bỏ video hoặc hạn chế người xem video đó, gây ảnh hướng/mất uy tín của người review.
Kết luận: Dựa trên các phản ứng cụ thể, cùng với nội dung trong video review, nhà sản xuất/ nhãn hàng/ nhà cung cấp có thể đưa ra kết luận và hành vi cụ thể để bảo vệ quyền lợi của họ. Như đề cập ở trên, đầu tiên họ có thể báo cáo lên các nền tảng xã hội để gắn cờ, hạn chế người xem hoặc vô hiệu quá video đó; yêu cầu người review xin lỗi, cải chính; kiện và yêu cầu bồi thường thiệt hại; hoặc yêu cầu truy cứu trách nhiệm hình sự; v.v.
